Srpski kubizam u Prebilovcima

”Srpska Gernika” delo je umetnika Srđana Kuljanina iz Beograda, inspirisano čuvenim Pikasovim delom, a Kuljanin je inače i osnovao likovni pravac srpski kubizam. Ova slika izložena je na ulazu u Biblioteku „Sveta Stana Arnaut” u Prebilovcima, u Bosni i Hercegovini, biblioteke koja se nalazi u sklopu Duhovnog i kulturnog centra „Sveti kralj Milutin”.
Srđan Kuljanin je poznat i po tome što slika na ženskoj kosi, uvršten je među 250 najuticajnijih svetskih frizera, uradio je na desetine umetničkih dela urađenih na kosi živih modela, a među njegove najbolje radove na kosi ubrajaju se slike srpskih manastira. Budući da oni ne mogu da traju dugo, umetnik ih je ovekovečio fotografijama. Upravo i iz tog razloga, Kuljanin radi i na platnu i po tome je postao pionir likovnog pravca koji se prepoznaje kao srpski kubizam.
Ovaj način rada, slikanje na kosi živih modela i srpski kubizam, Srđan Kuljanin, iza kog stoji dvadesetogodišnji umetnički rad, zaštitio je u Zavodu za intelektualnu svojinu (ad).
Poznati novinar Petar Peca Popović, komentarišući pojavu žanra srpski kubizam koji Kuljanin promoviše, zapisao je da to „valja doživeti kao umetnički izazov koji se spontano pojavio i koji je, za relativno kratko vreme, zadobio simpatije mnogih zaljubljenika u likovno stvaralaštvo”.
„Na već postojeću Brakovu formu kubizma kao globalnog, vek starog, likovnog pravca hrabro i vešto Kuljanin ugrađuje nacionalne elemente iz bogate istorije srpskog naroda”, rekao je Popović.
Prebilovci su rodno mesto Kuljaninove porodice, sa majčine strane, a simbol su stradanja i genocida nad srpskim narodom u Drugom svetskom ratu, u Nezavisnoj državi Hrvatskoj. Bacanjem dece i njihovih majki u jamu Golubinku kod Šurmanca, ubijeno je više od 800 stanovnika ovog sela. To se dogodilo 6. avgusta 1941. godine, a u istom mesecu na više od 40 mesta ubijeno je više od 200 ljudi iz ovog sela, koje je pred Drugi svetski rat imalo 1.000 stanovnika. U Prebilovcima su tada uništene 52 porodice. Stradanje su preživela samo 172 stanovnika Prebilovaca. Preživeli u ustaškim pokoljima, te 1941. godine, vratili su se u selo, i ubrzo je u Prebilovcima pokrenut jak partizanski pokret otpora. Srpska pravoslavna crkva slavi ubijene kao Svete mučenike Prebilovačke.
Ovi događaji inspirisali su Srđana Kuljanina da naslika „Srpsku Gerniku” i tim povodom kaže:
– U istorijskom smislu, inspiracija za ovaj rad proističe iz masakra u Prebilovcima 1941. godine, kada je više od 800 meštana, uglavnom žena i dece, brutalno ubijeno i bačeno u jame u okolini. To je bio jedan od najstrašnijih zločina nad srpskim civilima u NDH. Tragedija Prebilovaca godinama je bila potiskivana i prećutkivana, a dodatnu bol nanela je činjenica da su kosti žrtava koje su kasnije ekshumirane, ponovo uništene tokom rata devedesetih, kada je minirana spomen-kosturnica u selu. Ovaj rad nastao je kao umetnički odgovor na taj višeslojni zločin – i fizički i duhovni – i kao pokušaj da se kroz univerzalni umetnički jezik iskaže kolektivna trauma, ali i otpor zaboravu. Baš kao što je Pikaso naslikao „Gerniku” kao vapaj protiv fašističkog bombardovanja civila u Španiji, ovde sam pretočio stradanje Prebilovaca u snažan vizuelni simbol srpskog pamćenja i ponosa. „Srpska Gernika” simbolično spaja tragediju Prebilovaca sa univerzalnim otporom prema zlu. Kroz motive bola, prkosa i nade, slika svedoči o stradanju nevinih i poziva na pamćenje, mir i dostojanstvo – objašnjava Srđan Kuljanin.
Vladika Grigorije istakao je da danas, kada Prebilovci iz pepela postaju mesto tihe molitve i večnog sećanja, dužni smo da to novo-staro sveto mesto i očuvamo.
„Isključivo od svih naroda i verskih zajednica koje žive na ovom prostoru zavisi da li će doći do praštanja i pomirenja kako se zlodela više ne bi ponavljala. Ukoliko budemo istinski istrajavali i radili na pomirenju – do pomirenja će i doći. Stoga je veoma važno praštanje, jer bez njega nema pomirenja i zajedničke budućnosti. Praštanje ne znači zaborav i negiranje mučne prošlosti već sposobnost da se razdori prevaziđu, a rane zacele, na dobrobit svih nas, naše dece i naše budućnosti”, rekao je vladika Grigorije.

Izvor: Politika