Projekat genotipizacije gatačkog goveda

Institut za genetičke resurse Univerziteta u Banjaluci, kroz projekat genotipizacije gatačkog goveda, nastoji da zaštiti i spase ovu rasu od izumiranja, a sa terena su do sada uzeli 450 uzoraka i uvjerili se u značaj te autohtone vrste ne samo za opštinu Gacko već za stočarstvo Srpske.

Gatačko govedo je lična karta ove male opštine i čini okosnicu poljoprivrede, prije svega stočarstva. Resorno ministarstvo finansiralo je analizu 350 grla, dok je opština izdvojila novac za stotinu goveda.

Naučni saradnik u Institutu za genetičke resurse Jelena Nikitović naglasila je za “Glas Srpske” da je očuvanje genetičkih resursa zalog za budućnost. Plan je, kaže ona, da 5.000 grla bude genotipizovano.

• Na uzorku koji smo već analizirali, veoma mali broj je sa potencijalno čistim genima gatačkog goveda, ali očekujemo da će biti dovoljno da bi se moglo spasti. Radom na terenu, ali i u laboratoriji dobili smo jedinke koje će biti pod posebnim nadzorom, posebno kada je u pitanju dalje razmnožavanje – rekla je Nikitovićeva.

Kroz ovaj projekat spojena je praksa i nauka, uključeni su i saradnici iz drugih institucija, a sve s ciljem zaštite gatačkog goveda koje je, zajedno sa drugim autohtonim rasama, bogatstvo Srpske i kao takvo zaslužuje da mu bude posvećena posebna pažnja u pogledu očuvanja.

• Ljudi koji drže goveda okrenuli su se preživljavanju i nekoj boljoj računici. Uplivale su komercijalne rase koje su potiskivale ovu autohtonu, pa smo došli do stanja kakvo sada imamo. Gatačko govedo je živi spomenik kojem treba da se posveti posebna pažnja kako u pogledu očuvanja, tako i u pogledu promocije. Sve ovo je cilj i misija Instituta koji realizuje projekat genotipizacije gatačkog goveda – kazala je Nikitovićeva i dodala da bi sve ovo bilo nemoguće bez podrške opštine Gacko i lokalne Zemljoradničke zadruge zajedno sa Ministarstvom poljoprivrede.

Inženjer poljoprivrede Dušan Andrijašević, zaposlen u lokalnoj Zemljoradničkoj zadruzi, najviše je radio na terenu. Za “Glas” je rekao da je gatačko govedo od neprocjenjivog značaja za ovu opštinu, ali i susjedne, te da predstavlja svojevrsno blago, a raduje ga činjenica da se sve više pažnje posvećuje zaštiti i genotipizaciji.

• Upaljen je crveni alarm za spas gatačkog goveda. Uzeli smo novih 50 uzoraka na terenu. Sada očekujemo rezultat, da nam pokaže koliko će biti potencijalno autohtonih grla. Uz ženke, našli smo i bikove autohtonog grla, što nas posebno raduje zbog razmnožavanja – rekao je Andrijašević.

Naglasio je da je sada cilj sistemsko razmnožavanje kako bi sačuli gatačko govedo, koje predstavlja kulturno-istorijsko blago ovog kraja.

• Poljoprivrednici sa velikom pažnjom i ljubavlju uzgajaju ovu rasu. Gatačko govedo na ovom prostoru egzistira više od 130 godina i to u otežanim uslovima bavljenja poljoprivredom na više od hiljadu metara nadmorske visine, a opština Gacko od ovoga može imati i veliku turističku i poljoprivrednu korist – dodao je Andrijašević.

Ukrštanje
Gatačko govedo potiče još iz vremena Austrougarske. Od tada pa do danas nikad nije napustilo ovo brdsko područje Hercegovine.

U tom periodu dolazi do ukrštanja domaće krave buše sa austrijskim rasama goveda i stvoreno je gatačko govedo. Osim Gacka, govedo se može naći i u Bileći, Nevesinju, Ljubinju, te u jednom dijelu Kalinovika. Riječ je o izdržljivoj rasi, karakteristične sive boje čiji je životni vijek u prosjeku između 15 i 17 godina. Jedno gatačko govedo u prosjeku godišnje daje od 3.600 do 4.500 litara mlijeka.

Glas Srpske/Miloš Vasiljević