Najstariji hram na svetu koji je promenio istoriju

Najstariji hram na svetu koji je promenio istoriju
Drevni lokalitet Gobekli Tepe u nekadašnjoj Mesopotamiji, a današnjoj Turskoj, izmenio je pogled na ranu istoriju civilizacije.

Poznat kao najstariji primer monumentalne arhitekture, nastao pre više od 11.000 godina, ujedno je i najstarija verska građevina na svetu.

Okrugle, ovalne i pravougaone megalitske građevine projektovane su po geometrijskim principima neverovatnim za način života lovaca-sakupljača.

Uprkos izuzetnoj starosti konstrukcije, veruje se da su tadašnji graditelji bili mnogo iskusniji u planiranju geometrijskih struktura nego što se do sada mislilo.

Prema novijim istraživanjima, kompleks ne čine odvojene strukture, već povezane celine koje su projektovane prema jedinstvenom planu i možda čak konstruisane u isto vreme.

Centralne tri tačke kompleksa, poznate kao celine B, C i D, geometrijski su povezane i formiraju gotovo savršen jednakostranični trougao.

Takođe su došli do zaključka da je nivo organizacije i količina radne snage potrebne za realizaciju ovako ambicioznog poduhvata morala biti mnogo veća nego što se pretpostavljalo. Naravno, ne isključuju ni mogućnost da je građen tokom dužeg vremenskog perioda, pa čak i vekovima.

Bez obzira kakve davno zaboravljene tajne Gobekli Tepe krije, istraživači smatraju da on predstavlja monumentalnu prekretnicu u ljudskoj istoriji, ne samo u graditeljskom smislu, već i u društvenoj evoluciji.

Nestaje način života lovaca-sakupljača, rastu podele u zajednici, gde imamo verske ili političke lidere koji osmišljavaju i pokreću ovako grandiozne poduhvate i imaju moć da ih ostvare.

Gobekli Tepe (tur. ɡøbe̞kli te̞pɛ) je arheološki lokalitet neolitskog svetilišta na brdu u jugoistočnoj Anadoliji, Turska, 95 km od reke Eufrat.

Poznat je kao najstariji primer monumentalne arhitekture, nastao oko 9600. p. n. e – 8200. p. n. e. (Sedam milenijuma pre Keopsove piramide u Gizi), koja je ujedno i najstarija verska građevina na svetu.

Monolit sa gušterom u izrazito visokom reljefu
Najverovatnije su ga podigli lovci-sakupljači kao jedno od prvih trajnih svetilišta na svetu, a zajedno sa obližnjim, nešto mlađim, svetištem Nevali Čori, trajno je promenio razumevanje evroazijskog neolita. Naime, od 1994. godine ga sistematski istražuju turski i nemački arheolozi koji su utvrdili da je religija, a ne isključivo poljoprivreda i stočarstvo kako se do tada mislilo, bila preduslov prelaza iz mezolita u neolit.

Arheolozi sa Univerziteta Čikago su 1960-ih otkrili ovo područje, ali su ga držali za vojnu predstražu iz vizantijskog doba. 1994. godine istraživač Nemačkog arheološkog instituta (DAI), Klaus Šmit, je otkrio veliki broj komadića kvarca i zaključio kako je na ovom mestu u prošlim vekovima radile stotine ljudi, a da velelepne ploče nisu vizantijski grobovi nego mnogo starije tvorevine. Sledeće godine je sa svojim timom sistemskim istraživanjem otkrio nekoliko prstenova kamenja, a geomagnetskim snimanjen utvrđeno je kako ih ima najmanje 20, nagomilanih bez reda.

Svi krugovi su istog oblika i načinjeni od krečnjačkih stubova u obliku džinovskih klinova ili velikih slova T. Monoliti od kojih se sastoje su izrazito veliki, a najviši je bio visok 5,4 metra i težio je 16 tona. Njihova površina je ukrašena raznovrsnim reljefima životinja (škorpije, veprovi, lavovi, lisice, zmije i stilizovani delovi ljudi tako da ceo stub izgleda poput čoveka s pojasom), neki grubo uklesani, a drugi simbolični i precizno izvedeni. Monoliti su bili povezani niskim kamenim zidovima, a u sredini svakog prstena nalaze se dva viša stupa čiji su tanji krajevi postavljeni u žlebove usečene u tlu.

Gobekli tepe – pejzaž
Prstenovi su svakih nekoliko decenija bili zakopavani i na njima su podizani drugi, manji i manje sofisticirani. Tako je lokalitet vekovima građen, zatrpavan i ponovo građen, da bi ga na oko 8200. p. n. e. stanovništvo potpuno napustilo.

Oko lokaliteta nisu pronađene naseobine i sve upućuje da je ovaj kompleks delo radnika koje su s divljači (čije su brojne kosti pronađene) hranili lovci-sakupljači iz udaljenih koliba. Prema Šmitu, dokaz da je grupa sakupljača hrane izgradila veliki hram je da je organizovana religija mogla nastati pre poljoprivrede i drugih vidova civilizacije.

Nalazište je UNESKO proglasio za deo svetske kulturne baštine.

Politika/Wiki