EU ne zna šta da radi sa Balkanom

Les: EU ne zna šta da radi sa Balkanom
Istraživač na Kembridž univerzitetu Timoti Les smatra da političari EU jednostavno ne znaju šta još da urade sa Balkanom.

• Šta znači kada EU u jednom trenutku prizna da njena politika prema Balkanu ne funkcioniše, a zatim počne da se ponovo zalaže za sprovođenje iste te politike? Da li je to znak optimizma ili očaja – upitao je Les u autorskom tekstu za beogradski Medija centar.

On je naveo da ovo pitanje postavlja zbog obnovljenog zalaganja političara širom Evrope da se još jednom pokuša proširenje EU.

Les je podsjetio da je prošlog mjeseca Evropska komisija izdala novi strateški dokument u kojem se traži “povećano angažovanje” na Balkanu, te da je na zahtjev Hrvatske, Savjet Evrope održao vanrednu diskusiju u Briselu o načinu postupanja prema ovom regionu.

• Političari su takođe pokrenuli inicijativu za omogućavanje integracije Albanije i Sjeverne Makedonije. Njemački ministar inostranih poslova Hajko Mas posjetio je obe države i zahtijevao pokretanje pregovora o članstvu u junu. Portugalija kao predsjedavajuća država EU objavila je prijedlog za rješavanje spora između Skoplja i Bugarske povodom pitanja da li su Makedonci zapravo Bugari. Evropski komesar za proširenje Oliver Varhej zahtevao je da se zahtjevi Albanije i Sjeverne Makedonije za članstvo u EU razdvoje kako bi bar jedna od njih mogla da nastavi pregovore. Austrija, Češka Republika i Slovenija izdale su izjavu kojom podržavaju zahtjev Sjeverne Makedonije za članstvo u EU, a holandska vlada se više ne protivi nastavku integracije Albanije – naveo je Les.

On je naglasio da je sve ovo dosljedno zvaničnoj politici EU prema Balkanu tokom posljednjih dvadeset godina koja posmatra integraciju ovog regiona kao način za rješavanje otvorenih etničkih problema.

• Smatra se da nagrada u vidu konačnog članstva u EU podstiče pozitivan proces unutrašnjih reformi koje podrazumijevaju demokratiju, vladavinu prava i dovoljan stepen napretka da bi se smirile skrivene etničke tenzije. Ukoliko problemi podeljenih nacija i dalje ostanu aktuelni, smatra se da bi članstvo trebalo da ih riješi integrisanjem regiona u veći entitet bez unutrašnjih granica, u kome će Albanci, Hrvati i Srbi moći da ostvare svojevrsno nacionalno ujedinjenje – ocijenio je Les.

Ipak, dodao je on, direktan pokretač ovog obnovljenog pokušaja integracije Balkana nije nada, već panika koju podstiče “slovenački non-pejper”.

• Poslije objavljivanja tog dokumenta, političari u čitavoj EU su jedan za drugim osudili njegove osnovne ideje. Visoki predstavnik EU za spoljnu politiku Žozep Borelj diskusiju o novim granicama opisao je kao ‘opasnu i neprihvatljivu’. U Evropskom parlamentu, Viola Fon Kramon-Taubadel odbacila je ‘ideje etničke podjele i otcjepljenja’. Miroslav Lajčak je izjavio da se promenama granica rizikuje ‘rat u regionu’. Da bi se sve to spriječilo, političari su još jednom odlučili da obnove dugoročnu politiku EU o integraciji Balkana koji, po njihovom uvjerenju, može da spriječi navodno zlo nacionalizma – istakao je Les.

Kao što je objašnjeno u strateškom dokumentu Komisije, dodao je on, ovo se može postići ako sve uključene strane budu pokazale veću političku volju.

• Članice EU moraju da imaju više entuzijazma za ideju o integraciji Balkana. Države regiona kao što je Srbija moraju da ulože veće napore u ispunjavanje uslova EU tako što će riješiti pitanje statusa Kosova, uspostaviti demokratiju i vladavinu prava i uskladiti svoju spoljnu politiku sa EU – naglasio je Les.

On je u tekstu za beogradski Medija centar naveo da je u svemu ovome čudno to što, i pored toga što ličnosti poput Borelja insistiraju na novim pokušajima proširenja EU, njegov strateški dokument priznaje da data politika ne funkcioniše.

• Tačnije, u dokumentu se kaže da je proces proširenja blokiran ‘složenim nizom uslova i procedura zbog kojih zapadni Balkan nikako da pobjegne od svoje Sizifove sudbine’. Ovo je zaista tačno. Osam godina od pokretanja pregovora, najnaprednija država u regionu, Crna Gora, zatvorila je samo tri od ukupno 33 pregovaračka poglavlja EU, a poslije nje slijedi Srbija, sa dva od 35 poglavlja. Nasuprot tome, države Srednje Evrope započele su i završile proces za manje od četiri godine, od 1998. do 2002. godine. Štaviše, male su šanse da će ovaj zastoj biti prevaziđen. Region je paralisan nizom nerješenih nacionalnih problema koji sprečavaju njegovu integraciju u EU. BiH ne može da postane članica EU zbog toga što je proces integracije postao još jedno poprište u unutrašnjem političkom ratu u pogledu budućnosti – ili nepostojanja budućnosti ove zemlje – naveo je Les.

Prema njegovim riječima, Srbija ne može da dobije članstvo sve dok je u sukobu sa Briselom po pitanju spoljnih granica.

• EU kaže da Srbija isključuje Prištinu. Srbi se očigledno ne slažu i tvrde da je ovo na kraju važnije za njih nego ulazak u EU, te sklapaju savez sa nezapadnim silama kao što su Rusija i Kina. Priština se ne može nadati ulasku u EU zbog toga što ga još nije priznalo pet članica EU – pojasnio je Les.

On je upitao zbog čega onda EU zagovara politiku koju poredi sa Sizifom koji je bio osuđen na neprekidno guranje ogromnog kamena uzbrdo i nikada nije stigao do vrha, te zašto EU udvostručuje politiku koja je, po njenom sopstvenom priznanju, nemoguća misija?

• Jedini prihvatljiv zaključak koji se može doneti jeste da političari EU jednostavno ne znaju šta još da urade sa Balkanom. Razlog za zastoj u integraciji su nerešeni problemi državnosti koji sprečavaju zemlje u regionu da ispune uslove za ulazak u EU. Međutim, kao što pokazuju reagovanja na slovenački ‘non-pejper’, najglasnije se u EU čuju oni koji se aktivno protive rješavanju ovih problema menjanjem regionalnih granica – smatra Les.

U odsustvu navedenog, dodao je Les, oni ne mogu da učine ništa drugo do da pozivaju sve da pokažu više političke volje kako bi politika funkcionisala, te da će ako svako uloži više napora, kako tvrde, na kraju biti sve dobro.

• Drugačija vrsta organizacije EU mogla bi da ponudi alternativne opcije za ove dve koje su trenutno u okviru. Ako prepreku u integraciji predstavljaju razni uslovi EU za ulazak, EU bi mogla da ih ukine i da prizna region u njegovom neizmenjenom obliku, čime bi se problem prevazišao jednim potezom. Događaji se, međutim, odvijaju u suprotnom pravcu – ukazao je Les.

On je naveo da je po nalogu Francuske, EU pooštrila uslove za ulazak tako što je implementirala novu “metodologiju” proširenja koja postavlja visoke standarde za poštovanje “vladavine prava” – subjektivno definisane – i državama članicama dozvoljava da zaustave ili promijene pravac procesa integracije ukoliko kandidati ne ispune te uslove.

Na ovaj način, istakao je on, Francuska može beskonačno da odgađa proširenje.

• Drugo, EU bi mogla da razvije svoj novi plan o regionalnom carinskom savezu i da podstakne lokalnu mini Šengen inicijativu kako bi uspostavila svojevrsni novi ekonomski ili politički entitet na Balkanu, čvrsto povezan sa EU. Ovo bi potencijalno moglo da umanji značaj spornih regionalnih granica i da omogući brži ekonomski razvoj.

Međutim, ovakva promena u strateškom pristupu je malo verovatna, imajući u vidu trenutno stanje u EU – organizacije koja je konstantno na silaznoj putanji, čije je članstvo sve podeljenije i sukobljenije kada treba da se saglasi o bilo kojem suštinskom pitanju. U takvim okolnostima je teško zamisliti da će se EU složiti o bilo čemu u vezi sa Balkanom – ocijenio je Les.

To bi, kaže on, moglo da ukaže na postojanje samo jedne dostupne opcije.

• Ako je proširenje EU zaista Sizifov posao, kao što tvrdi Komisija, onda je taj proces osuđen na propast. Međutim, ako jedino to stoji na putu idejama sadržanim u slovenačkom ‘non-pejperu’, kao što njegovi kritičari izgleda vjeruju, kada politika integracije napokon bude prestala da važi, promjene granica biće jedino što preostaje – zaključio je Les.

SRNA